Anayasa Mahkemesi (AYM), 15’inci darbe girişiminin ardından ilan edilen Büyük Olağanüstü Hal’in (OHAL) ardından güvenlik alanında yeni düzenlemeler getiren ve olağanüstü hal tedbirlerinin devamını sağlayan torba yasanın birçok kritik unsurunu iptal etti. Temmuz. Bu kapsamda kamu görevinden ihraç edilen öğretim üyelerinin işe iadeleri halinde İstanbul, Ankara ve İzmir illeri dışına atanma kararının anayasaya aykırı olduğu tespit edildi.
Yine Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Emniyet Genel Müdürlüğü ve Dışişleri Bakanlığı ekipleri görevden alınırsa, göreve iade edilirse Araştırma Merkezi’ndeki görevleri iptal edildi. Emekli asker ve emniyet müdürlerinin saflarının kaldırılması uygulaması da Anayasa Mahkemesi’nden geri geldi.
15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen olağanüstü hal fiilen 19 Temmuz 2018’de sona ermişti. 25 Temmuz 2018. Bu kanunda özellikle olağanüstü hal süresince uygulamaların devamını sağlayacak unsurlar eklendi. CHP, yasanın bazı maddelerinin iptali için de dava açtı.
Askeri bölgede tedbir çağrısı iptal edildi
30 Haziran 2022’de davayı görüşen Anayasa Mahkemesi, iptal kararlarını bugün Resmi Gazete’de yayımladı. Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Yönetmeliği’nin 56/A maddesinde askeri birlik komutanına ve askeri kurum amirine verilen sulh yargıcı olmadan tedbir araması yapma yetkisini iptal etti.
İptal edilen kararda, önleme amacıyla gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, askeri birlik komutanının veya askeri kurum başkanının veya hukuk dairesi başkanının veya birlik başkanının yazılı emri üzerine tehlike veya hata, askeri alanlarda özel hukuk kararları gizli kalmak kaydıyla, kişilerin kıyafetleri, araçları, özel evrakları. ve eşyaları aranabilir ve hata kanıtı saklanabilir. Örneğin Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlıklarına verilen yetki de iptal edildi.
Yine Anayasa Mahkemesi, askeri mahallere girmek veya çıkmak isteyenlerin, amirlerinin hassas kapıdan ihtar vermesi halinde “gerektiğinde elle” kontrol edilebileceği kararını anayasaya aykırı bularak iptal etti. Mahkeme, şüphe halinde veya teknik cihazların bulunmadığı hallerde, rastgele bir düzen veya karara bakılmaksızın arama yapılamayacağına karar verdi.
Valinin özel yetkisi kaldırılmadı
Anayasa Mahkemesi, “Kamu düzenini veya kamu güvenliğini bozduğundan şüphelenilen kişilerin belirli yerlere giriş çıkışlarını kısıtlayabilir; belirli yer veya saatlerde kişilerin, toplulukların ve taşıtların hareketini düzenleyebilir veya kısıtlayabilir”. reddetti. Karara AYM Başkanı Zühtü Arslan, Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, Emin Kuz, Yusuf Şevki Hakyemez ve Kenan Yaşar karşı çıktı.
Gösteri yürüyüşünü sonlandıran unsur iptal edildi.
Anayasa Mahkemesi, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 7’nci maddesine eklenen “toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin zamanını” düzenleyen ikinci fıkrayı da iptal etti. İptal edilen sipariş şu şekilde:
“Açık alanlardaki toplantı ve yürüyüşler gecenin başlamasıyla birlikte dağılacak, kapalı alanlardaki toplantılar ise saat 24:00’e kadar yapılabilecek. Vatandaşların aşırı ve huzurlu bir şekilde huzur ve sükunet içinde dinlenmeleri gerektiğinin geçerli bir sebeple beyan edilmesi Açık alanlarda yapılan toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin dağıtılma süresi en büyük mülki amirin kararı ile en geç saat 24:00’e kadar uzatılabilir. dayanılmaz derecede güçleştirmemek ve kamu düzenini ve genel güvenliği bozmamak kaydıyla yerin yetkisine bağlıdır.
Kararda, oburların hak ve özgürlükleri ile kamu düzeninin korunması amacına ulaşılması açısından toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlemesine getirilen sınırlamada, haklar arasındaki çelişkinin ortasında makul bir istikrarın sağlanamadığı ifade edildi. toplantı ve gösteri yürüyüşünün yeri ve güzergâhı belirlenirken vatandaşların günlük yaşamının çok fazla ve dayanılmayacak kadar zor hale getirilmemesi.
MİT’e bilgi almanın yolu açıldı
Mahkeme, MİT’in 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamı dışında kaldığı yönündeki düzenlemeyi de iptal etti. Kararda, bu yasağın vatandaşların Anayasa’da güvence altına alınan bilgi edinme haklarını tamamen ortadan kaldırdığı belirtildi.
Savaş halinde seferberlik ve denemeler
Anayasa Mahkemesi, Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu’nun 17. maddesinde yer alan “seferberlik ve harp hallerinde ilgili komutanlıklara tanınan yargı yetkilerinin” tamamını da iptal etti. Bu madde, seferberlik bölgesinde kabahat teşkilatı gibi Türk Ceza Kanununda çeşitli hatalar işleyenlerin, bölgede yetkili komutan tarafından gerekli görülmesi halinde askeri mahkemelerde yargılanacağını düzenlemiştir.
Yetkili komutanın bu kanuna göre kovuşturma yapabilmesi için Cumhurbaşkanı ve bakanlara, milletvekillerine TBMM Başkanına, general ve amirallere, generallere Genelkurmay Başkanına izin vermesi gerekiyordu. amiraller, bakan yardımcıları için ilgili bakan, valiler için İçişleri Bakanı.
Kararın iptal gerekçesinde, düzenlemenin seferberlik ve savaş hallerinde asker-sivil ayrımı yapılmaksızın herkesin askeri mahkemelerde yargılanmasına neden olacağı, bu mahkemelerin ise sadece askerî suçlara bakabileceği belirtildi. askerlerin görevleri.
OHAL Komisyonu’nun görev süresi doluyor
Bu resmi görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videoyu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün
OHAL düzenlemeleri iptal edildi
İptal edilen bir başka karar da, Milli Güvenlik Kurulu (MGK) tarafından faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, mensubiyeti veya iltisakı nedeniyle kamu görevlerinden ihraç edilenlerin silah ruhsatlarının, Terörle Mücadele Kanunu’ndaki düzenlemede yer aldı. devletin ulusal güvenliğine karşı kaldırılacaktır. Bu yönetmelikte “Milli Güvenlik Kurulu” ve “üyelik, mensubiyet ve mensubiyet” ibarelerinin anayasaya aykırı olduğu tespit edildi. Kararda, MGK’nın millî güvenliğe aykırı hareket eden yapılara üyelik ve mensubiyetine karar veremeyeceği belirtildi. Bu kapsamda ruhsatı iptal edilenlerin silahlarını idareye teslim etme kararı da iptal edildi.
Dosya üzerindeki gözaltı incelemesi iptal edildi
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen tutukluluğa itiraz ve tahliye taleplerinin 30 günde bir belge üzerinden karara bağlanabileceğini düzenleyen kanun hükmü yürürlükten kaldırıldı. Kararla ilgili olarak, bu düzenlemenin zanlıların tutukluluğunun sadece 90 günde bir hakim tarafından sorgulanması sonucunu doğurduğu belirtilmiş, bunun kişi hürriyeti ve güvenliğine aşırı bir sınırlama getirdiği vurgulanmıştır.
Terörle Mücadele Kanunu kapsamında işlenen suçlara ilişkin 4 günlük tutukluluk süresinin iptali talebi reddedildi.
Akademisyenlerin ‘sürgün’ yolu AYM’den döndü
Mahkeme, kamu görevine iade edilen öğretim üyelerinin daha önce çalıştıkları yerde istihdam edilmesini engelleyen unsur ile göreve iade edilmesine rağmen göreve başlayamayanların mali haklarını engelleyen düzenlemelerin iptaline karar verdi. karar verir ve dava açma olasılığını ortadan kaldırır. İptal edilen yönetmelikte, Ankara, İstanbul ve İzmir illeri dışında, 2006 yılından sonra kurulan yükseköğretim kurumlarına öncelik verilerek, görevine iade edilen öğretim elemanı atamaları yapılmıştır.
Türk Silahlı Kuvvetleri, Polis ve Dışişleri’nde askıya alma maddesi
Öte yandan Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet ve Dışişleri çalışanları göreve iade edildiğinde eski görev yerlerinde değil, bu kurumlarda kurulan Araştırma Merkezlerinde istihdam edildi. Anayasa Mahkemesi bu düzenlemeyi anayasaya aykırı bulmuştur. Kararda, kamu görevinden çıkarma tedbirinin tüm sonuçlarıyla birlikte kaldırılması gerektiği halde, kişilerin kazanılmış hakları hiçe sayılarak farklı statüde atandıkları ve bu konuda bakanlara tanınan geniş yetkilerin Zorunlu bir sosyal ihtiyaca karşılık gelir.
Pasaport iptalleri
Görevden alınan kamu görevlileri ile haklarında kabahat soruşturması veya kovuşturması yürütülenler ve bunların eşlerinin pasaportlarının iptaline olanak sağlayan düzenlemenin iptaline karar verildi. Kararda, idareye tanınan yetkinin kapsamı ve sınırlarının bilinmediği, yurt dışına çıkış serbestisine getirilen kısıtlamada kanunilik şartının sağlanmadığı belirtildi.
Emeklilere yükseltme
Mahkeme; TSK, kanunun Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nden farklı nedenlerle ayrılanların daha sonra millî güvenliğe aykırı hareket ettikleri gerekçesiyle saflarının kaldırılmasına ilişkin maddesini iptal etti. İptal kararının gerekçesinde, bu kişiler hakkındaki suçlamalara cevap verme ve delillerini sunma fırsatı verilen soruşturma yapılmadan bu kararın alınması orantılı bulunmadı.
Öte yandan, Anayasa Mahkemesi, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) kayyımlık yetkisi veren düzenlemenin üç yıl daha uzatılmasını anayasaya aykırı bulmadı.
